صنایع دستی به مجموعه ای از هنرها و صنایع اطلاق میشود که به طور عمده با استفاده از مواد اولیه ی بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید به کمک دست و ابزار دستی محصولاتی ساخته می شود که در هر واحد ان ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته و همین عامل، وجه تمایز اصلی آن گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه ای میباشد.در ادامه به بهترین صنایع دستی کرمان پرداخته ایم.
فهرست مطالب
1-فرش افشار
یکی از انواع بسیار مهم قالی در استان کرمان قالیچه افشاری است که در منطقه سیرجان بافته می شود. نام این نوع قالیچه از بافندگان آن نشأت می گیرد چرا که تار و پود آن را ايل افشار که به کرمان کوچ کرده اند در هم می آمیزند. طرح ها و رنگ های این قالیچه از ایلی به ایل دیگر متفاوت است؛ نقش ها شکستگی خاصی مانند نقش مرغی دارند و یا همچون نقش ترنجی به نگاره های کوچک مزین شده اند. اصالت قالیچه های کرمان در کارهای ایلات افشار کاملا قابل لمس است و درهم آمیختگی هنر مردم آذربايجان و کرمان در نقشه و طرز بافت آنها به خوبی دیده می شود.
2-گلیم
گلیم، یکی از بهترین صنایع دستی کرمان، دست‌بافتی ساده‌ای از تار (پنبه یا پشم) و پود (پشم) است که معمولاً از پشم حیوانات اهلی بردار، بافته میشود. این زیبا‌نمایی به خود، هر منطقه‌ای طرح مخصوص خود را دارد و عموماً به عنوان فرش در مناطق مختلف کرمان به کار می‌رود. علاوه بر آن، گلیم در بین عشایر، کاربردهای دیگری نیز دارد؛ از جمله نمک‌دان، جل‌اسب و نوار چادر.
گلیم، با استفاده از ابریشم، موی بز، پشم گوسفند یا دیگر چهارپایان اهلی، یکی از انواع صنایع دستی زیراندازی و پوششی است.
در رنگ‌آمیزی گلیم‌های سنتی، از رنگ‌های گیاهی استفاده میشود. برای جلوه بیشتر و کهنه شدن رنگ‌ها، گاهی اوقات این گلیم‌ها با چای و پوست گردو شستشو می‌یابند.
طرح‌های گلیم‌های کرمان بسیار متنوع و زیبا هستند. برخی از طرح‌های مشهور گلیم‌ها عبارتند از:
– طرح خطی (محرمات یا افشاری)
– طرح شاملو
– طرح شیرکی پیچ
– طرح سفره کردی
– طرح کف ساده
– طرح خشتی (یا قاب قاب)
بافتن گلیم‌ها از دیگر صنایع دستی کرمان، یک هنر زیبا و منحصر به فرد است که همواره در میان دوستداران هنر و فرهنگ محلی، جاودانه خواهد ماند. این هنر دستی نه تنها جلوه‌ای زیبا به محصولات خود می‌بخشد بلکه ارتباطی نزدیک با تاریخ و زندگی مردم کرمان دارد و یادآور فرهنگ اصیل این سرزمین خواهد بود.
3-پته دوزی
کرمان، شهری است که از گذشته‌های دور به عنوان مرکز پته‌دوزی شناخته میشود. این هنر دستی زیبا و با ارزش از نخ‌های رنگارنگ به دست مهارتمندان کرمانی تولید میشود. بهترین صنایع دستی کرمان، پته‌های بافته شده با الگوها و طرح‌های هنری منحصر به فرد و ظریف‌ترین نقش‌ها و طرح‌های گل‌های محلی میباشد.
این هنرمندان با استفاده از تخیل خلاقانه خود، آثاری فوق‌العاده و با ارزش ایجاد می‌کنند که جذابیت‌های فراوانی دارد و معمولاً در قالب روانه‌های مختلف هنری مورد استفاده قرار می‌گیرد. پته‌های کرمان به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری این منطقه محسوب می‌شوند و هر کسی که به این شهر سفر کند،
4-جاجیم
بهترین صنایع دستی کرمان، جاجیم، نوعی زیرانداز دورویه است. این هنر دستی از پارچهٔ کلفت شبیه به پِلاس که نازک‌تر از پلاس است، به وسیلهٔ نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا پنبه‌ای یا ترکیبی از این دو مواد بافته میشود.
جاجیم به صورت عمده در قریب به تمام دهات و مناطق روستائی ایران رایج است، با این تفاوت که ترکیب رنگ‌ها، ظرافت نخ و نقوش مختلفی که روی آن ایجاد می‌شوند، آن را از سایر نمونه‌های جاجیم‌های دیگر متمایز می‌کند.
مواد اولیه جاجیم از پشم تهیه میشود و بافت آن شبیه به گلیم استدر منطقه کرمان، زنان با استفاده از نخ‌های با کیفیت و نقوش متنوع، جاجیم‌هایی می‌بافند که در نوع خود بی‌نظیر و منحصر به فرد هستند.
5-ترمه
ترمه، یکی از بهترین صنایع دستی کرمان، نوعی پارچه گران‌بهای بافته‌شده از الیاف بسیار لطیف است .
از ابریشم و پشم با کیفیت و الیاف بلند برای تهیه ترمه استفاده میشود. نخ‌ها از رنگ‌های گیاهی و مواد مصنوعی طبیعی رنگرزی می‌شوند و بیشتر به رنگ‌های عنابی، قرمز، سبز، نارنجی و مشکی تنظیم می‌شوند.
در ترمه‌بافی از انواع نقوش و طرح‌ها استفاده میشود که از جمله آنها می‌توان به بته جقه، گل‌های شاه عباسی، بته خرقه، شاخ گوزنی، امیری، راه راه (محرمات)، بته سروی و بته بادامی اشاره کرد.
هنرمندان کرمانی با دقت و حوصله زیاد این پارچه‌های باارزش را بافته .
6-ظروف مسی
ظروف مسی یکی از قدیمی ترین وسایل برای پخت و پز و پذیرایی بحساب می آیند.
این ظروف علاوه بر ظاهر زیبا و منحصر خود دارای خواص دیگری نیز می باشند.
ظروف مسی با انتقال مناسب حرارت باعث جاافتادن بهتر غذا و خوشمزه تر شدن آن می شوند. همچنین غذا زود تر پخته خواهد شد.همچنین ظروف مسی را می توان ترمیم کرد و در صورت نگهداری مناسب می توان مدت زیادی این ظروف را استفاده کرد.رنگ خاص مس باعث زیبایی این ظروف می شود و از این محصولات برای تزئیین سفره و خانه خود می توانید استفاده نمایید.از خواص مس خاصیت ضد میکروبی ، قارچ کشی و نابود کننده بودن برای ویروس ها می توان اشاره کرد .
7-قلم زنی
یکی از پر رونق‌ترین رشته‌های صنایع دستی کرمان قلم زنی است که محصولات نقره ای، مسی و برنجی را با نقوش خاصی می‌آراید. هنرمندان با ابزاری خاص و وارد کردن ضربات بر روی سطوح مختلف نقش گل و مرغ، اشعار زیبای فارسی یا آیات و احادیث را حک می‌کنند تا زیبایی محصولات خود را به رخ بینندگان بکشند.
اساتید بسیار بزرگ و زیادی هستند که در زمینه تولید و آموزش این هنر ارزشمند تلاش و کوشش و فعالیت می‌کنند که از جمله معروف‌ترین آنان استاد فرشچیان و استاد علمداری در زمینه تولید و بجا گذاشتن آثار زیبا و استاد راضیه حسینی در زمینه آموزش قلمزنی شهره می‌باشند
8-حصیر بافی
حصیر بافی یک هنر دستی است که نه تنها در ایران در بسیاری از کشورهای جهان هنر حصیر بافی را دارند و در ایران هم در شهرهای شمالی و جنوبی این هنر زیبا کار می شود و یک فعالیت خانگی برای زنان و مردان محسوب می شود.از جمله کشورهایی که هنر حصیر بافی دارند می تواند به آفریقا ، کشورهای جنوب شرق آسیا مانند اندونزی، تایلند اشاره کرد.
با توجه به ماده ی اولیه ای که برای بافت استفاده می کنند و روش بافت می توان حصیربافی را به دسته های زیر تقسیم کرد:
- حصیربافی
- بامبو بافی
- مرواربافی
- کپوبافی
سایر صنایع دستی کرمان
- گبر دوزی یا زرتشتی دوزی که در آن درخت، طاووس، گل و نقوش هندسی را با نخ ابریشمی بر روی پارچه های ريز بافت نقش می کنند.
- عریض بافی که محصول آن پارچه نسبتا ضخیم و پشمی است که در گذشته پارچه زیرین هنر پته دوزی بود و در تهیه پالتو به کار می رفت اما امروزه کاربرد کمتری دارد.
- آجیده دوزی که با نام های لایه دوزی یا پنبه دوزی هم شناخته می شود و نقوش آن برجسته هستند.
- خورجین بافی که امروزه محصول آن بیشتر برای تزیین استفاده می شود.
- سیس بافی که تار و پود آن از الیاف درخت خرما به دست می آید؛ و پادری، سبد، حصیر و … محصولات آن هستند.
- مشبک چوب که در نتیجه شبکه شدن، پنجره ای شدن یا ایجاد سوراخ هایی بر روی اشیاء به وجود می آید.
که در زیر چند نمونه از صنایع دستی بالا را برایتان اورده ایم
حصیر بافی یکی از زیبا ترین صنایع دستی ایران و جهان هست که نیازمند به مهارت داره صنایع دستی از جمله مباحثی که بسیار مهمه و هویت و تاریخچه اون کشور و شهر رو نشون میده ممنون از اطلاعات خوبی که در ختیار ما قرار داین.